Een goed functionerende en rechtvaardige rechtsstaat is een voorwaarde voor het bestrijden van opkomend fascisme in Europa.

Het is een unicum dat het Europees Parlement debatteert over de gevolgen van de Toeslagenaffaire in Nederland. D66 Parlementariër Samira Rafaela heeft het debat aangevraagd en Europa gevraagd mee te denken over de gevolgen van de Toeslagenaffaire voor de rechtsstaat. Dergelijke debatten dragen bij aan een nieuwe bestuurscultuur en brengt Europa dichter bij de mensen thuis.

Etniciteit 

De groep slachtoffers van de Toeslagenaffaire bestaat uit hardwerkende middenklassers met een etnisch vinkje. De slachtoffers zijn door discriminatoire algoritmes onterecht van fraude beschuldigd. Hierbij kregen ze geen kans om via een bezwaar- of beroep hun naam te zuiveren. Rechters toetsten vooral procedureel en keken niet of nauwelijks naar de gevolgen van de sancties. De gevolgen waren desastreus. De bedragen die werden teruggevorderd waren zo hoog dat mensen diep in de schulden terecht kwamen.

Non-discriminatie 

Het non-discriminatie beginsel staat verwoord in het verdrag van de Europese Unie. Er zijn diverse verdragsartikelen waar particulieren rechtstreeks een beroep op kunnen doen. Politici zoals Rafaëla erkennen door dit debat de discriminatie, het leed van de slachtoffers van de Toeslagenaffaire en de lacunes in de rechtsstaat. Zij neemt daarmee politieke verantwoordelijkheid voor het overheidsoptreden van Nederland.

Blijf de door de toeslagaffaire beschadigde mensen ondersteunen:

Sommige mensen zullen zeggen: Waarom de vuile was buiten hangen? Ja, uiteraard, de coalitiepartijen zullen deze actie niet leuk vinden. De Toeslagenaffaire is toch politiek afgehandeld? De betrokken politici zijn weliswaar afgetreden en hebben excuses gemaakt, maar de mensen die het aangaat ervaren nog steeds de gevolgen. Deze gevolgen van de Toeslagenaffaire zijn nog onvoldoende afgehandeld, erkend en of verwerkt en vriend Mark Rutte zit nog steeds op dezelfde plek.

Vingertje

Wat mij betreft zouden politici zich vaker kwetsbaarder moeten opstellen, want een kwetsbare houding geeft onze politici eerder een sterkere positie dan een zwakkere. Nederlandse politici kunnen daarna gemakkelijker met het vingertje naar andere landen wijzen, landen waar de rechtsstaat ook onder druk staat.

Europa in de media

Sommige mensen zullen zeggen: Waarom heeft dit uitzonderlijke debat een meerwaarde voor Nederland, er wordt toch niets wezenlijk mee gedaan?

De meerwaarde is dat het debat over de Toeslagenaffaire ervoor zorgt dat de Europese Unie direct in de mainstream media komt. Nu zien alle Nederlanders dat Europa meekijkt naar onze problemen met de rechtsstaat. De Europese Unie pakt een duidelijke rol in de media.

Het werk van de Europese Unie en de parlementariërs dient vaker op de Nederlandse voorpagina’s komen. Met een goede duiding waar Europa wel en niet over gaat. Europa gaat over onze democratische rechtsstaat, het gaat over non-discriminatie én na 70 jaar nog steeds over onze directe vrede en welvaart. 

Ik hoop dat de Nederlandse politici harder gaan lopen om de slachtoffers van de Toeslagenaffaire nog beter te erkennen en te laten begeleiden bij de opgelopen schade.

Stel de burger centraal?

Sommige mensen zullen zeggen: De Nederlandse en Europese politici hebben wel wat anders aan hun hoofd. Jazeker, we hebben meerdere sociale crises, zoals corona, het klimaat, de oorlog en de daaruit voortkomende energiecrisis. Uit de Europese aanpak blijkt dat de veiligheid en welvaart van de burger centraal staat.

In de Toeslagenaffaire stond de burger niet centraal, het beleid ondermijnde de rechtsstaat: falende rechtsbescherming, falende uitvoering door teveel bureaucratie bij overheid, het onvermogen van de belastingdienst om problemen van de individuen op te lossen. 

Maar er zijn meerdere onderliggende “fouten” in de wetgeving, die buiten de Toeslagenwetgeving liggen. Deze fouten liggen in wetten, die het kwetsbare mensen en ook de middenklasse gezinnen extreem moeilijk maakt om hun recht te halen, terwijl de “rijke” toplaag legaal belasting kan ontwijken. Hierdoor is er geen vertrouwen in de rechtvaardigheid van de overheid. 

Kijk naar het gebrek aan maatwerk in de Participatiewet, de schulden die administratief oneindig kunnen oplopen. Het is meer dan terecht dat meerdere aanpalende regelgeving (o.a. de Participatiewet, schuldhulpverlening) voortvarend herzien moet worden.

Rechtvaardigheid

De democratische rechtsstaat en het non-discriminatie beginsel zijn dé fundamenten van de Europese Unie. De EU is opgericht als juridische en economische oplossing tegen het fascisme en voor ieders welvaart. Dit verhaal is ook nu het weerwoord tegen extreem rechts en het populisme. We laten zien dat de nationale en Europese overheid zich inzet om mensen sociaal en economisch door de barre winter heen te slepen. Daarbij is een goed functionerende en rechtvaardige rechtsstaat een voorwaarde om het opkomend fascisme te bestrijden.